Siedziba

Ratusz został ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego w 1745 roku. Co ciekawe, nie został jednak wzniesiony jako siedziba władz miejskich, ale sukiennice. Umiejscowiony w centrum był sercem gwarnego rynku i handlu – tu znajdowały się kramy i kramiki miejscowych kupców.

Białostocki ratusz jest jedną z piękniejszych budowli w mieście i stanowi rzadki w Polsce przykład ratusza alkierzowego. Jego autorstwo przypisywane jest Janowi Henrykowi Klemmowi. Bezsporne jest jednak tylko to, że to on projektował narożne pawilony. Tu życie tętniło najmocniej, rozlewając się na odchodzące od rynku uliczki.

W 1772 roku w ratuszu mieściło się 48 kramów, a w wieży, na parterze i piętrze, urządzono izbę sądową i areszt. W związku z dalszym rozwojem handlu, około 1807 roku, poszerzono alkierze, zabudowując częściowo dziedzińce.

W 1868 roku na ratuszowej wieży pojawił się zegar wykonany przez „uczonego zegarmistrza Tropa”. Około 1898 roku wokół hełmu wieży umieszczona została metalowa galeryjka, służąca jako punkt obserwacyjny Białostockiej Ochotniczej Straży Ogniowej.

W 1940 roku okupujący Białystok Rosjanie, rozebrali ratusz, widząc w nim symbol szlacheckiej Rzeczpospolitej.

W 1953 roku, dzięki staraniom Władysława Paszkowskiego – Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – rozpoczęto odbudowę ratusza. Autorem projektu architektonicznego była Zofia Chojnacka, wnętrza zaprojektował Stanisław Bukowski. Prace zakończono w 1958 roku, przeznaczając budynek na siedzibę Muzeum Okręgowego.

Dzisiaj w ratuszu mieści się Galeria Malarstwa Polskiego oraz prezentowane są wystawy czasowe. Stała ekspozycja to reprezentacyjny przegląd dziejów malarstwa od 2. połowy XVIII wieku, ilustrowany pracami Marcella Bacciarellego, Jana Chrzciciela Lampiego, Józefa Grassiego czy Piotra Michałowskiego. Bogactwo nurtów malarstwa w sztuce 2. połowy XIX i 1. połowy XX wieku możemy podziwiać na płótnach tak wybitnych twórców jak Olga Boznańska, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Julian Fałat czy fascynujący Stanisław Ignacy Witkiewicz.