Kafle z białostockich kamienic

Kafle z białostockich kamienic

W zbiorach Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku znajduje się zespół kafli znalezionych przy ulicach św. Mikołaja i Grochowej w Białymstoku podczas nadzoru archeologicznego, nad pracami ziemnymi związanymi z budową i przebudową infrastruktury technicznej, prowadzonego w 2000 r. przez Halinę Karwowską – kierownika Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

Piece z 2. poł. XIX i XX w. były z reguły czworoboczne, rzadziej kwadratowe, na ogół dość wysokie, wznoszone przeważnie z 8-12 rzędów kafli. Konstruowano je z kafli o bogato zdobionych i niejednorodnych stylistycznie dekoracjach, dobieranych w zależności od środków finansowych i gustu zamawiającego. W XIX w. były modne różne style historyczne i piece miały dekorację neoklasycystyczną, neogotycką, neorenesansową, neobarokową, bądź eklektyczną mieszaninę różnych stylów. Białostockie kafle z 2. połowy XIX i początku XX w. prezentują wysoki poziom artystyczny i techniczny wykonania, cechuje je maksymalne i logiczne wykorzystanie przestrzeni, doskonałe wyczucie proporcji, symetria i ścisłe podporządkowanie kompozycji całości. Najprawdopodobniej pochodziły z pieców o dwuskrzyniowych skrzyniach, zbudowanych z szkliwionych na biało kafli wypełniających i bogato zdobionych, reliefowych, kafli gzymsowych, fryzowych i wieńczących malowanych na zielono i brązowo.

Kafel fryzowy, wielodzielny, wys. 166 mm, zach. szer. 242 mm, głęb. 71 mm
MB/A/8613, kat. 9433

Fragment kafla zdobionego dekoracją reliefową w postaci gryfa trzymającego w paszczy kartusz rollwerkowy, którego pole wypełnia kaboszon z gwiazdą sześcioramienną otoczony perełkowaniem, wicią i liśćmi winorośli umieszczonymi obok zwierzęcia. Kompozycję ogranicza ramka. Od dołu kafel jest dodatkowo profilowany półwałkiem gzymsu. Ścianka komory kafla ustawiona jest w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. W bocznych ściankach komory umieszczono symetrycznie dwa półkoliste wgłębienia o średnicy 3,4 cm. W górnej ściance komory znajduje się otwór na drut o średnicy 1 cm. Brak sygnatury.

Kafel gzymsowy, narożny, wielodzielny, wys. 87 mm, zach. szer. 299 mm, szer. 114 mm, głęb. 120 mm, 58 mm
MB/A/8613, kat. 9434

Fragment kafla zdobionego reliefową dekoracją w postaci profilowanego gzymsu, poniżej którego umieszczono naprzemiennie liście akantu i szyszki chmielu. W górnej partii gzymsu widoczne jest delikatne wgniecenie, wynikające zapewne z uszkodzenia matrycy. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym. Ścianki komory kafla ustawione są w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. W górnej ściance komory umieszczono dwa otwory na druty o średnicy 1 cm. Brak sygnatury.

Kafel wieńczący, dwudzielny, akroterion, wys. 357 mm, zach. szer. 338 mm, głęb. 71 mm
MB/A/8613, kat. 9435

Fragment kafla zdobiony jest dekoracją reliefową. Na osi zwieńczenia rollwerk z umieszczonym centralnie kaboszonem flankowany wolutami. W części centralnej znajduje się muszla wypełniona akantową palmetą, otoczona symetrycznie rozmieszczonymi perełkami na groszkowanym tle, od góry ujęta flankowanym wolutami przyczółkiem segmentowym, ozdobionym pojedynczymi liśćmi akantu. Muszla, flankowana liśćmi akantu, umieszczona jest w trapezoidalnym groszkowanym polu oraz akroterionami w postaci wolutowo zwiniętych liści akantu. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze żółtym lub jasnozielonym. Ścianka komory kafla ustawiona w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Miejsca połączenia płytki z komorami były dodatkowo wzmocnione wałkiem gliny wklejonym od wewnątrz. Brak sygnatury.

Kafel wieńczący, narożny, dwudzielny, akroterion, wys. 165, szer. 167, 157 mm, głęb. 122 mm
MB/A/8613, kat. 9436

Kafel zdobiony reliefową dekoracją roślinną w postaci wolut, liści akantu suchego i karbowanej wstęgi. Liść akantu flankowany jest wolutami i karbowaną wstęgą. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym i brązowym. Ścianka komory kafla ustawiona jest w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, środkowy, wielodzielny, wys. 166 mm, zach. szer. 207 mm, głęb. 52 mm
MB/A/8613, kat. 9437

Fragment kafla zdobionego dekoracją reliefową ujętą w profilowaną ramkę gryf (zachowana część bez głowy) i motyw ulistnionej wici roślinnej z liściem winorośli. U dołu kafla umieszczono profilowany gzyms. Ścianka komory kafla ustawiona w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, środkowy, wielodzielny, wys. 176 mm, zach. szer. 258 mm, głęb. 64 mm
MB/A/8613, kat. 9438

Fragment kafla zdobionego ujętą w profilowaną półwałkiem z uskokiem ramę reliefową dekoracją roślinną złożoną z liści akantu o wolutowo zwiniętych końcach, wici roślinnych i liści winorośli. Ścianka komory kafla ustawiona w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. W górnej ściance komory umieszczono otwór na drut o średnicy 1,1 cm. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, środkowy, wielodzielny, wys. 176 mm, zach. szer. 206 mm, głęb. 57 mm
MB/A/8613, kat. 9439

Fragment kafla zdobionego, ujętą w profilowaną półwałkiem z uskokiem ramę reliefową, dekoracją roślinną złożoną z liści akantu, wici i liści winorośli. Ścianka komory kafla ustawiona w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. W dolnej ściance komory umieszczono otwór na drut o średnicy 1,1 cm. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, wielodzielny, wys. 176 mm, zach. szer. 345 mm; głęb.: 63 mm
MB/A/8613, kat. 9440

Fragment kafla ozdobionego motywem kaboszonu, umieszczonym w otoku karbowanej wstęgi, flankowanej liśćmi akantu, ujętych od góry (i dołu – niezachowana) profilowaną półwałkiem ramką. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym. Ścianka komory kafla ustawiona jest, w stosunku do płaszczyzny płytki, pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Brak sygnatury. W górnej ściance komory umieszczono otwór na drut o średnicy 1 cm. Brak sygnatury.

Kafel wieńczący, narożny, dwudzielny, wys. 102 mm, szer. 201 mm, 73 mm, głęb. 68 mm
MB/A/8613, kat. 9443

Kafel zdobiony plastyczną dekoracją roślinno-geometryczną w postaci woluty i stylizowanych liści akantu. Na krótszej ściance bocznej liść akantu. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym. Ścianka komory kafla ustawiona w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Brak sygnatury.

Kafel gzymsowy, narożny, wielodzielny, wys. 132 mm, zach. szer. 381 mm, szer. 145 mm, głęb. 160 mm, 65 mm
MB/A/8613, kat. 9444

Fragment kafla zdobiony plastyczną dekoracją roślinną w postaci stylizowanych liści akantu otoczonych gierowaną taśmą. Lico płytki podzielone symetrycznie gzymsem prostym. Ścianki komory kafla ustawione są w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. W górnej ściance komory znajdują się otwory na drut o średnicy 2 cm. Brak sygnatury.

Kafel gzymsowy, narożny, wielodzielny, zach. wys. 137 mm, zach. szer. 632 mm, 135 mm, głęb. 71 mm
MB/A/8613, kat. 9445

Fragment kafla zdobiony plastyczną dekoracją roślinną w postaci stylizowanych liści akantu otoczonych gierowaną taśmą. Lico płytki podzielone symetrycznie gzymsem prostym. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym. Dolna ścianka komory kafla ustawiona jest w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Brak sygnatury.

Kafel gzymsowy, wielodzielny, wys. 122 mm, zach. szer. 465 mm, głęb. 113 mm, 53 mm
MB/A/8613, kat. 9447

Fragment kafla zdobionego dekoracją reliefową, symetrycznie przedzieloną perełkowaniem i gzymsem. W dolnej części zdobiony plastyczną dekoracją roślinną w postaci stylizowanych liści akantu, w górnej umieszczonymi naprzemiennie liśćmi akantu i palmetkami. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym. Ścianki komory kafla ustawione są w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. W górnej ściance komory znajduje się otwór na drut o średnicy 1,9 cm. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, narożny, wielodzielny, wys. 123 mm, zach. szer. 186 mm, szer. 47 mm, głęb. 55 mm
MB/A/8613, kat. 9448

Fragment kafla zdobionego dekoracją reliefową w postaci kaboszonów otoczonych perełkowaniem połączonych ze sobą listwą z perełką, flankowanych parami uproszczonych palmet, umieszczonych na groszkowanym tle. W dolnej partii kafla ulokowano profilowany gzyms. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym. Ścianka komory kafla ustawiona jest w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. W pionowej ściance komory umieszczono półkoliste wgłębienie o średnicy 2,5 cm. W górnej ściance komory znajduje się otwór o średnicy 8 mm. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, wielodzielny, wys. 152 mm, zach. szer. 121 mm, głęb. 52 mm
MB/A/8613, kat. 9450

Fragment kafla zdobionego dekoracją reliefową roślinną w postaci girlandy kwiatów i profilowanego półwałka. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym i brązowym. Na wewnętrznej stronie płytki licowej widoczne są odciski tkaniny. Ścianka komory kafla ustawiona jest w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Miejsca połączenia płytki z komorą było dodatkowo wzmocnione wałkiem gliny wklejonym od wewnątrz. Brak sygnatury.

Kafel fryzowy, wielodzielny, wys. 152 mm, zach. szer. 171 mm, głęb. 46 mm
MB/A/8613, kat. 9451

Fragment kafla zdobionego reliefową dekoracją roślinną w postaci dwóch gałązek kwiatów, spiętych wstęgą o rozdwojonej końcówce. Od góry kompozycje ogranicza listwa profilowana półwałkiem. Na płytce licowej kafla zachowały się ślady malatury w kolorze zielonym i brązowym. Na wewnętrznej stronie płytki widoczne są odciski tkaniny. Ścianka komory kafla ustawiona jest w stosunku do płaszczyzny płytki pod kątem prostym. Krawędź ścianki komory kafla prosta. Brak sygnatury.