Rok 1513 jest w historii regionu rokiem przełomowym. To wówczas powstało województwo podlaskie, złożone z trzech ziem: drohickiej, bielskiej i mielnickiej, ze stolicą w Drohiczynie. Data ta wpisuje się w początek epoki wczesnonowożytnej na Podlasiu, która zapisała się na kartach historii regionu jako okres rozwoju demograficznego, gospodarczego, wzrostu dobrobytu i zamożności właścicieli rezydencji i dworów oraz mieszkańców miasteczek.
Z tego czasu pochodzi najliczniejszy i najbardziej zróżnicowany zbiór zabytków, pozyskany z badań i nadzorów archeologicznych prowadzonych na terenie ośrodków miejskich (Bielsk, Drohiczyn, Suraż, Tykocin), obiektów sakralnych (Supraśl, Tykocin, Drohiczyn, Sidra), zamku w Mielniku, palazzo in fortezza w Tykocinie oraz założenia dworskiego w Dubnie, będącego jedną z siedzib Iwana Sapiehy – pierwszego wojewody podlaskiego. Są to naczynia ceramiczne, fajansowe, szklane kuchenne i stołowe, produkcji miejscowej i przywożone z odległych regionów Imperium Osmańskiego, państw włoskich i niemieckich, wyroby bednarskie, skórzane, metalowe o przeznaczeniu utylitarnym i militarnym, kościane związane z grami, oraz przedmioty świadczące o nabywaniu luksusowych dóbr konsumpcyjnych (plomby, którymi pieczętowano przywożone z Anglii sukno, oraz fajki, związane z kulturą palenia tytoniu).
Interesujący zespół tworzą wyroby rzemiosła artystycznego, w szczególności kafle ozdobione dekoracją reliefową o treściach religijnych, heraldycznych czy związanych z architekturą i kulturą dworską. Rozwój gospodarczy i konsumpcyjny był związany z szybkim wzrostem produkcji możliwym dzięki zastosowaniu i upowszechnieniu różnorodnych surowców, z których zaczęto wyrabiać przedmioty, oraz zastosowanie na szeroką skalę narzędzi i technik umożliwiających wielokrotne uzyskiwanie identycznego wyrobu, najczęściej pięknie dekorowanego.
