W pierwszych wiekach nowej ery ziemie polskie znalazły się pod wpływem impulsów kulturowych i wpływów politycznych Cesarstwa Rzymskiego.
Osadnictwo nad Bugiem i jego dopływami kontynuowała ludność kultury przeworskiej. Nadal użytkowana była osada w Wierzchucy Nagórnej i ciałopalne cmentarzyska w Arbasach oraz Krupicach. W II w. założone zostało cmentarzysko w Niemirowie nad Bugiem. Nekropola w Zawykach i osada w Jeronikach poświadczają ekspansję ludności tej kultury w kierunku doliny Narwi. W zbiorach Muzeum znajduje się bogata kolekcja zabytków z wymienionych cmentarzysk. W jej skład wchodzą militaria, wśród których uwagę zwracają miecze z terenów Cesarstwa, zdobiony ornamentem „smoczych zębów” grot, żelazne umba, elementy wystroju pasa, ostrogi. Zobaczyć też możemy nowe wzory żelaznych i brązowych fibul, m.in. zapinki oczkowate, tzw. z kapturkiem na główce i trąbkowate. Bogato reprezentowany jest zbiór naczyń, m. in. dwustożkowate urny o czarnych, lśniących powierzchniach, misy i miseczki o ostrym załomie brzuśca.
Pod koniec II – na początku III w. na terenach dzisiejszego Podlasia doszło do zmian kulturowych i demograficznych wywołanych migracją plemion Gotów i Gepidów. Zachowane materialne ślady ich pobytu nazywane są kulturą wielbarską. Gocka ekspansja przyniosła kres osadnictwa kultur przeworskiej, horyzontu postzarubinieckiego i ceramiki kreskowanej.
Około dwustuletnią obecność kultury wielbarskiej poświadczają cmentarzyska, płaskie i kurhanowe oraz z grobami obu rodzajów (Puszcza Białowieska, Cecele, Dmochy Rodzonki, Grochy, Jasionowa Dolina, Kotłówka, Krupice, Kuraszewo, Kutowa, Pilipki, Rostołty, Szpaki, Teolin). Cechą charakterystyczną obrządku pogrzebowego Gotów był birytualizm i zwyczaj niewkładania do grobów broni oraz przedmiotów z żelaza. W inwentarzach grobowych występowały fibule, grzebykowate, kuszowate, z wysoką pochewką, z brązu, wyjątkowo srebrne, paciorki ze szkła, kamieni półszlachetnych, bursztynu, gliniane naczynia, wśród których dominowały profilowane misy, przęśliki, rogowe grzebienie. Przedstawicieli władzy lokalnej grzebano pod kurhanami w kłodach dębowych, w rytuale ciałopalnym w drewnianych pojemnikach lub bezpośrednio w jamie grobowej. Zachowane resztki wyposażenia tych grobów, luksusowe importy rzymskie: zestawy do picia wina, szklane pucharki, paciorki, żetony do gry, biżuteria z metali szlachetnych, które stanowią ozdobę kolekcji muzealnej z tego okresu, dają wyobrażenie o ich pierwotnym bogactwie.
