Późne średniowiecze to okres wielkich zmian politycznych, własnościowych, osadniczych na terenie obecnego województwa podlaskiego. To czas przekształceń wsi, budowanie założeń obronnych – zamków na terenie dawnych wczesnośredniowiecznych grodów m.in. Bielska, Drohiczyna, Mielnika, powstawanie nowych siedzib wielkoksiążęcych, np. w Krynkach, i elitarnych rodów – Chodkiewiczów w Gródku, monasterów w Bielsku, Gródku i Supraślu, klasztorów w Drohiczynie i Tykocinie, lokacji miast na prawie niemieckim (Drohiczyn, Bielsk, Mielnik, Brańsk, Suraż, Tykocin, Łomża). Osiągnięcia i rozwój inżynierii wojennej oraz budowlanej miały odzwierciedlenie w architekturze sakralnej i obronnej, która zmieniła krajobraz kulturowy regionu. Z tego okresu pochodzi nieliczny, ale zróżnicowany zbiór zabytków, zarówno utylitarnych, jak i symbolicznych, np. ceramicznych, skórzanych i metalowych, obrazujących kulturę materialną i życie codzienne dawnych mieszkańców miasta, militariów, wśród nich żelaznych grotów oszczepów i włóczni, toporów, ostróg, ceramiki budowlanej – cegieł profilowanych, późnogotyckich elementów detali architektonicznych, płytek posadzkowych, reliktów systemu grzewczego hypocaustum oraz unikatowa miniaturowa, bursztynowa figurka Madonny z Dzieciątkiem, będącymi wytwórczością rodzimego rzemiosła lub wymiany handlowej.
